ULUSLARARASI ENTEGRE RAPORLAMA ÇERÇEVESİ’NDE SERMAYE ÖGELERİ: BİST KURUMSAL YÖNETİM ENDEKSİ İNCELEMESİ
Author :
DOI : 10.29228/ijbemp.66161
Year-Number: 2022-2
Yayımlanma Tarihi: 2022-12-26 15:14:38.0
Language : Türkçe
Konu : Muhasebe
Abstract
Küresel ekonomik gelişmeler doğrultusunda işletmelerin performans değerlemelerinde finansal bilgilerin yanı sıra finansal olmayan bilgilere olan ihtiyaç entegre raporlamayı ortaya çıkarmıştır. Entegre raporlamada yer alan sermaye ögeleri de işletmelerin performansları hakkında bilgi sağlamaktadır. Çalışmada BIST Kurumsal Yönetim Endeksinde bulunan ve entegre raporlama düzenleyen 7 işletme, uluslararası entegre raporlama çerçevesinde sermaye ögeleri kapsamında incelenmektedir. Çalışma kapsamında bulunan işletmelerin 2021 yılı entegre raporları içerik analizi yöntemi ile manuel olarak incelenmiştir. Yapılan inceleme sonrasında işletmelerin entegre raporlarında insan sermayesi, sosyal ve ilişkisel sermaye, doğal sermaye ve entelektüel sermaye ögelerine yer verme düzeyleri ile ilgili değerlendirmelerde bulunulmuştur. Sonuç olarak işletmelerin entegre raporlarında en çok insan sermayesi, en az da entelektüel sermaye ögesine ilişkin bilgilere yer verdiği tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
In line with global economic developments, the need for non-financial information as well as financial information in the performance evaluations of enterprises has revealed integrated reporting. The capital elements in the integrated reporting also provide information about the performance of the enterprises. In the study, 7 companies that are in the BIST Corporate Governance Index and that organize integrated reporting are examined within the scope of capital elements within the framework of international integrated reporting. The integrated reports of the enterprises within the scope of the study for the year 2021 were examined manually with the content analysis method. After the examination, evaluations were made about the level of including human capital, social and relational capital, natural capital and intellectual capital elements in the integrated reports of the enterprises. As a result, it has been determined that enterprises include information on human capital most and intellectual capital at least in their integrated reports.
Keywords
- There are a limited number of studies on capital items. These studies are summarized as follows: In the study conducted by Küçükgergerli (2016) to create an integrated reporting index and to investigate the relationship between the stock value of companies and integrated performance, integrated reporting index grades were created and as a result of these grades, significant results were obtained regarding the relationship between companies' stock value and integrated performance. As a result of the study conducted by Aras and Mutlu Yıldırım (2019) to determine the indicators representing multiple capital elements in integrated reporting, it has been observed that the indicators of social and relational capital and human capital are the highest in number, while the indicators of produced capital and intellectual capital are the least. In the study conducted by Berberoğlu (2019) to analyze how and in what direction integrated reporting applications have developed over the years, it has been concluded that integrated reporting applications have developed over the years. In the study conducted by Eskin (2019) to determine to what extent the integrated reporting components are included in the annual reports, it has been concluded that the explanations within the scope of the business model element do not fully explain the value creation process, and the explanations within the scope of the performance element do not cover all of the capital elements. As a result of the study carried out by Öztürk (2019) to provide information on integrated reporting and to present the current developments, Garanti Bank's 2017 integrated report was examined and it was determined that capital elements were handled under the appropriate headings for Garanti Bank's own business model. In the study conducted by Gökoğlu and Tutkavul (2022), in order to compare the values of capital elements in the integrated reports of banks operating in the financial sector in Turkey, it was determined that the integrated reporting scores of private banks are generally higher than those of state-owned banks. The aim of the study by Kaya and Atasel (2022) is to determine the relationship between capital elements and the value creation process. As a result of the study, it has been determined that there is a positive relationship between business values and intellectual, human, social and relational, financial capital (profit shares), and a negative relationship between natural, manufactured and financial capital (financial expenses).
- In the study, the levels of including human capital, social and relational capital, natural capital and intellectual capital elements in the integrated reporting of 7 enterprises that are included in the BIST Corporate Governance Index and that organize integrated reporting were examined. The index model suggested by Küçükgergerli (2016) was used in the study. Within the scope of the review, the enterprises were given points as “1” if there is an explanation regarding the index model criterion in their integrated reports, and “0” if there is no explanation. Evaluations were made as a result of the scores reached as a result of the scoring.
- Vesile ÖMÜRBEK, Fatma CESUR, Elif TURHAN, Rahiye AKALIN 1. GİRİŞ Finansal tablolar, işletmelerin performans değerlendirmesinde yıllardır tek kaynak olarak kullanılmaktadır. Ancak, son yıllarda yaşanan küresel ekonomik gelişmeler işletmelerin performansı ve geleceği hakkında yalnızca finansal tablolar üzerinden değerlendirme yapılmasının yetersiz olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda işletmelerin finansal raporlama yapmalarının yanı sıra bütün paydaşları için nasıl bir değer yarattıkları hakkında da açıklama yapmaları beklenmektedir. Entegre raporlama, işletmelerin yarattığı değeri kısa, öz, bütüncül, anlaşılabilir ve stratejik bir bakış açısıyla paydaşlarına aktarma yolu olarak ortaya çıkan bir raporlama yöntemi haline gelmiştir. Entegre rapor düzenlemek isteyen işletmelerin tümüne yön göstermek ve uluslararası düzeyde genel kabul görmüş bir entegre raporlama çerçevesi hazırlamak amacı ile 2010 yılında Uluslararası Entegre Raporlama Konseyi (IIRC) kurulmuş ve konseyin kurulması ile birlikte entegre raporlamaya yönelik yapılan çalışmalar da hız kazanmıştır. IIRC, Uluslararası Entegre Raporlama Çerçevesi’ni (IIRF) 2013 yılı Aralık ayında yayımlamış ve 2021 yılında güncellemiştir. İşletmelerin strateji ve performanslarını daha iyi ifade edebilmelerine olanak sağlamak amacı ile hazırlanan IIRF, içerik ögeleri ile kılavuz ilkeleri anlatmakta, söz konusu ilkelerin altında yer alan temel kavramları açıklamaktadır. IIRF ülkemizde Türkçe’ye çevrilerek yayımlanmıştır. Uygulama sürecinde karşılaşılan sorunların çözüme kavuşturulması ve entegre raporun hazırlanması ile ilgili Türkiye’de faaliyette bulunan işletmelere rehberlik etmek amacı ile “Entegre Raporlama Türkiye AğıERTA” kurulmuştur. ERTA günümüzde de çalışmalarını yürütmeye devam etmektedir. Çalışmanın amacı BİST kurumsal yönetim endeksine tabi işletmelerin entegre raporlarında yer alan sermaye ögelerinin incelenmesidir. Çalışmada ilk olarak sermaye ögeleri ayrıntılı bir şekilde incelenmiş, ardından kılavuz ilkeler ve içerik ögeleri açıklanmıştır. Çalışmanın uygulama kısmında Küçükgergerli’nin (2016) önermiş olduğu endeks modeli kullanılarak, söz konusu endeks kriterleri çerçevesinde BİST kurumsal yönetim endeksine tabi olup, entegre rapor yayımlayan 7 işletmenin entegre raporları incelenmiştir. Yapılan incelemede her bir işletmeye entegre raporunda endeks modeli kriterine ilişkin açıklama olması halinde “1”, açıklama olmaması halinde ise “0” puanı verilmiştir. Puanlama sonucunda elde edilen skorlar neticesinde işletmelerin entegre raporlarına ilişkin değerlendirmelerde bulunulmuştur. 2. LİTERATÜR TARAMASI Entegre raporlama konusunda literatürde pek çok çalışma bulunmaktadır. Ancak sermaye ögelerini kapsayan sınırlı sayıda çalışma bulunmaktadır. Sermaye ögeleri konusunda yapılan bazı çalışmalara aşağıda yer verilmiştir: Küçükgergerli (2016) tarafından, entegre raporlama endeksi oluşturmak ve şirketlerin hisse senedi değeri ile entegre performans arasındaki ilişkiyi araştırmak amacıyla yapılan çalışmada entegre raporlama endeks notları oluşturulmuş ve bu notlar neticesinde şirketlerin hisse senedi değeri ile entegre performans arasındaki ilişkiye yönelik anlamlı sonuçlar elde edilmiştir. Aras ve Mutlu Yıldırım (2019) tarafından, entegre raporlamada çoklu sermaye ögelerini temsil eden göstergelerin belirlenmesi amacıyla yapılan çalışma sonucunda sosyal ve ilişkisel sermaye ile insan sermayesi ögesine ait göstergelerin sayıca en fazla, üretilmiş sermaye ile fikri sermaye ögesine ait göstergelerin ise en az sayıda olduğu gözlemlenmiştir. Berberoğlu (2019) tarafından, entegre raporlama uygulamalarının yıllar içinde nasıl ve ne yönde geliştiğini analiz etmek amacı ile yapılan çalışmada yıllar itibariyle entegre raporlama uygulamalarının gelişme gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır. Eskin (2019) tarafından, entegre raporlama bileşenlerinin faaliyet raporlarında ne ölçüde yer aldığını belirlemek amacıyla yapılan çalışmada, iş modeli ögesi kapsamında yer alan açıklamaların değer yaratma sürecine tam olarak açıklık getirmediği, performans ögesi kapsamında yer alan açıklamaların sermaye ögelerinin bütününü kapsamadığı sonucuna ulaşılmıştır. Öztürk (2019) tarafından, entegre raporlama hakkında bilgi vermek ve mevcut gelişmeleri ortaya koymak amacıyla yapılan çalışma sonucunda Garanti Bankası’nın 2017 yılı entegre raporu incelenmiş ve sermaye ögelerinin Garanti Bankası’nın kendi iş modeline uygun başlıklar halinde ele alındığı belirlenmiştir. Gökoğlu ve Tutkavul (2022) tarafından, Türkiye’de finans sektöründe faaliyet gösteren bankaların entegre raporlarında sermaye ögelerinin hangi değerleri aldıklarını karşılaştırmak amacıyla yapılan çalışmada özel sermayeli bankaların entegre raporlama skorlarının kamu sermayeli bankalara göre genel anlamda daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Kaya ve Atasel (2022) tarafından yapılan çalışmanın amacı, sermaye ögelerinin değer yaratma süreciyle olan ilişkisini belirlemektir. Çalışma sonucunda işletme değerleri ile entellektüel, insan, sosyal ve ilişkisel, finansal sermaye (kâr payları) arasında pozitif ilişki, doğal, üretilmiş ve finansal sermaye (finansman giderleri) arasında negatif ilişki bulunduğu tespit edilmiştir. 3. ULUSLARARASI ENTEGRE RAPORLAMA ÇERÇEVESİ’NDE KILAVUZ İLKELER Kılavuz ilkeler, entegre raporun nasıl hazırlanması gerektiği, rapor içeriğinin nasıl olacağı, raporda yer alan bilgilerin nasıl sunulması gerektiği hakkında işletmelere yol gösterici nitelikteki ilkeleri ifade etmektedir. Entegre raporlamanın “stratejik odak ve geleceğe yönelim, bilgiler arası bağlantı, paydaşlarla ilişkiler, önemlilik, kısa ve öz olma, güvenilirlik ve eksiksizlik, tutarlılık ve karşılaştırabilirlik” olmak üzere yedi tane kılavuz ilkesi bulunmaktadır (UERÇ, 2021). Bu ilkeler aşağıdaki gibi açıklanmaktadır;
- Stratejik Odak ve Geleceğe Yönelim; Bir entegre raporun işletme stratejisi ve bunun işletmenin değer yaratma kabiliyeti ile sermaye ögeleri kullanım düzeyi ve etkileşimi ile nasıl bir ilişki içerisinde olduğuyla ilgili bilgi sağlaması gerekmektedir (UERÇ, 2021).
- Bilgiler Arası Bağlantı; Bir entegre raporun işletmenin zaman içerisinde değer yaratma kabiliyetine etki eden etmenlerin birleşimi, birbirleri ile ilişkileri ve bağımlılıklarının bütünsel bir resmini sunması gerekmektedir (UERÇ, 2021). Bu noktada entegre düşünce kavramı ortaya çıkmaktadır. Söz konusu kavramın oluşturulabilmesi için dış çevre, kurumsal yönetim, iş modeli, risk ve fırsatlar, strateji ve kaynak tahsisi, performans, çeşitli işletme birim ve fonksiyonları, sermaye ögeleri, finansal ve finansal olmayan bilgiler ile işletme tarafından hazırlanan iç ve dış raporlar arasında bağlantı kurulması ve bunun rapora yansıtılması gerekmektedir (Yüksel, 2017).
- Paydaşlarla İlişkiler; Bir entegre raporun işletmenin temel paydaşları ile arasında kurulmuş olan ilişkinin doğası ve kalitesi hakkında bilgi sağlaması ve paydaşların meşru ihtiyaç ve isteklerini anlama, dikkate alma ve karşılama seviyesini göstermesi gerekmektedir (UERÇ, 2021).
- Önemlilik; Bir entegre raporun işletmenin değer yaratma kabiliyetine önemli derecede etki eden hususlar ile ilgili bilgi sağlaması gerekmektedir (UERÇ, 2021).
- Kısa ve Öz Olma; Entegre raporun kısa ve öz olması gerektiğini ifade etmektedir (UERÇ, 2021). Bunun sebebi okunabilirliği arttırma arzusudur. Raporun gereksiz şekilde uzamasını önlemek amacı ile tekrarlardan kaçınılmaya çalışılmaktadır (Saban vd., 2017).
- Güvenilirlik ve Eksiksizlik; Entegre rapor hazırlama sürecinde işletme ile ilgili olumlu veya olumsuz bütün önemli konulara dengeli bir şekilde yer verilmesi gerekmektedir. Ayrıca, raporun maddi hata içermeyecek şekilde hazırlanmasına da özen gösterilmesi gerekmektedir (UERÇ, 2021).
- Tutarlılık ve Karşılaştırabilirlik; Entegre raporda yer alan bilgilerin tutarlı bir temele dayalı olarak işletmenin zaman içinde değer yaratma kabiliyeti bakımından, diğer işletmelerle karşılaştırma yapılmasına imkân tanıyacak biçimde sunulması gerekmektedir (UERÇ, 2021).
- Entegre raporun hazırlanması ve sunulmasında kılavuz ilkeler tek başına veya bir bütün olarak kullanılabilmektedir. Bundan dolayı özellikle kısa ve öz olma ile eksiksiz olma gibi aralarında bariz bir çatışma durumu bulunan kılavuz ilkelerinin çok iyi bir şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir (Battal, 2018). İşletmelerin entegre raporlama kılavuz ilkelerine bağlılığı, gerekli ve önemli bilgilerin verilmesi ile birlikte entegre raporun okunmasını kolaylaştırmakta, işletmeler hakkında geleceğe yönelik daha açık ve şeffaf bilgiler verilebilmektedir (Tuğay ve Temel, 2022).
- Entegre raporlarda birbiriyle ilişkili olan, entegre düşünce temelinde hazırlanarak sunulan sekiz farklı içerik ögesi bulunmaktadır (Yüksel ve Aracı, 2017). Ögelerin herhangi bir sıraya bağlı olarak mı yoksa bağımsız şekilde mi sunulması gerektiği hakkında belirlenmiş şekil zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak birbiriyle bağlantılı olan içerik ögelerinin raporlarda aralarında ilişki kurularak görevleri ele alınmaktadır (Sevim vd., 2017). Bu ögeler aşağıdaki gibi açıklanmaktadır.
- Kurumsal Görünüm ve Dış Çevre: İşletmenin hangi alanda ve hangi şartlar altında faaliyette bulunduğu sorusunun cevabı niteliğindedir (Aras ve Sarıoğlu, 2015).
- Kurumsal Yönetim: İşletmeler raporlarında, mevcut kurumsal yönetim yapısı ile değer yaratma yeteneklerinin nasıl destekleneceğini açıklamaktadır (Yılmaz vd., 2017).
- İş Modeli: İşletmelerin kısa, orta ve uzun vadede değer yaratma amacıyla sermaye ögeleri ve dış çevre unsurlarıyla nasıl bir etkileşimde olduğunu açıklamaktadır (Lipunga, 2015).
- Riskler ve Fırsatlar: İşletmelerin kısa, orta ve uzun vadede değer yaratma kabiliyetini etkileyebilecek risk ve fırsatların hangileri olduğunu aynı zamanda bunları nasıl değerlendirdiklerini kapsamaktadır (Lipunga, 2015).
- Strateji ve Kaynak Aktarımı: İşletmenin ulaşmak istediği hedefleri ve bu hedeflere ulaşma yollarından bahsetmektedir (İşgüden Kılıç, 2018).
- Performans: Kuruluşların varmak istediği nokta için belirlenen stratejik hedeflerin gerçekleştirilme derecesini içermektedir. Ayrıca meydana gelen sonuçların etkileşim içinde bulunulan sermaye ögelerini nasıl etkilediğini ifade etmektedir (Dereköy, 2018).
- Genel Görünüş: İşletmelerin hedefledikleri stratejiyi uygularken karşılaşılabilecek zorluk, risk ve belirsizliklerini açıklarken aynı zamanda bütün bunların iş modeline nasıl yansıyacağını ve gelecekteki performans için ne gibi sonuçlar doğuracağını ortaya koymaktadır (İşgüden Kılıç, 2018).
- Hazırlık ve Sunum Temeli: Bu öge raporda hangi konulara yer verileceğine ve konuların nasıl belirleneceğini kapsamaktadır. Bununla birlikte konuların nasıl ölçüldüğü ve değerlendirildiği de açıklanmaktadır (Lipunga, 2015). SERMAYE ÖGELERİ
- Sermaye ögeleri IIRF’de “Kuruluşun faaliyetleri ve sonuçları ile artan, azalan ya da dönüştürülen bir değerler stoğudur” şeklinde tanımlanmaktadır. IIRF’ye göre sermaye ögeleri; finansal, üretilmiş, fikri, insan, doğal, sosyal ve ilişkisel sermaye olarak sınıflandırılabilmektedir (UERÇ, 2021). Sermaye ögelerinin sınıflandırılması Şekil 1’de gösterilmiştir.
- Şekil 1. Sermaye Ögeleri Kaynak: UERÇ, 2021. UERÇ’ye göre entegre raporlama yapan kuruluşların Şekil 1’de gösterilen sınıflandırmayı kullanması veya raporlarını söz konusu ögelere göre düzenlemeleri zorunlu tutulmamaktadır. Buna göre kuruluşlar sermaye ögelerini farklı şekilde kategorize edebilmektedirler. Sermaye ögelerinin bu çerçevede yer almasının amacı; değer yaratma kavramının teorik temeline vurgu yapmak, işletmelerin kullandıkları ya da etkiledikleri tüm sermaye biçimlerinin dikkate alınmasını sağlamaya hizmet eden kılavuz bilgiler sağlamaktır (UERÇ, 2021). Adı geçen çerçevede bulunan sermaye ögeleri aşağıda açıklanmaktadır. Finansal Sermaye; Finansal sermaye işletmelerin performansını ölçmede geleneksel bir ölçüttür (Sevim ve Bayhan, 2018). Finansal sermaye, kuruluşların borçlanma, öz sermaye ya da hibe gibi finansman ya da faaliyetler ya da yatırımlar yolu ile elde ettiği, mal üretimi ya da hizmet sağlama amacı ile kullanıma sunulan bir fon havuzu olarak tanımlanmaktadır (UERÇ, 2021). Finansal performansın ölçümünde kullanılan endeks kriterleri Aktif Büyüklüğü, Net Kâr, Ciro (Banka: Faiz Gelirleri), FVÖK / Aktif Toplamı (Banka: Net Faiz Geliri / Aktif Toplam), ROA (Aktif Kârlılık), ROE (Özkaynak Kârlılığı), ROS (Satış Kârlılığı) (Banka: Net Kâr / Faiz Gelirleri), Kaldıraç Oranı, Cari Oran ve Likidite Oranı olarak sıralanmıştır (Küçükgergerli, 2016). Bu çalışmada sayısal veriler kullanılmadığı için finansal sermaye unsuru değerlendirmeye tabi tutulmamıştır. Üretilmiş Sermaye; İşletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesine katkı sağlayan bina, altyapı, ekipman, makine gibi elde edilmiş fiziki nesnelerin tümüdür (Adams ve Simnett, 2011). Bu sermaye ögesi işletmenin faaliyetleri sonucu ortaya çıkan son ürün ya da hizmet tedariğinin parçası olmaktan ziyade üretim sürecine yardımcı olan kuruluşun kendi kullanımı için sahip olunan kaynaklardan meydana gelmektedir (Güldoğan, 2021; Vargün vd., 2021). İşletmelerin toplumun ve pazarın ihtiyacını karşılayabilecek şekilde daha esnek, hızlı ve yenilikçi olmaları üretilmiş sermayenin verimli kullanılmasıyla ilişkilendirilmektedir (Berberoğlu, 2019).
- Üretilmiş sermaye kavramı, işletmelerin mali tablolarından elde edilebilen, onlardan ayrı olarak düşünülemeyecek bir kavramdır. Bu nedenle maddi duran varlık yatırımları fazla olan işletmelerin, üretilmiş sermayelerinin de güçlü bir yapıda olduğu söylenebilir (Küçükgergerli, 2016). Fakat çalışmada sayısal veriler kullanılmadığı için üretilmiş sermaye unsuru değerlendirmeye tabi tutulmamıştır.
- Fikri Sermaye; İşletmeye ait patent, telif hakkı, yazılım gibi fikri mülkiyetler ile zımni bilgi, sistemler, prosedürler gibi bilgiye dayalı maddi olmayan kaynaklar olarak tanımlanmaktadır (UERÇ, 2021). Kuruluşların rekabetçiliğinde oldukça önemli olan bu sermaye ögesi gelecekte kâr elde etme potansiyelinin de bir belirleyicisi olarak görülmektedir (Aras ve Sarıoğlu, 2015). Fikri mülkiyet varlıkları, işletme varlıklarını korumaya yönelik yasal mekanizmalarla telif hakkı, patent, know-how, ticari sırlar, dizayn hakları, bilgi teknolojilerine yapılan yatırımlar, işletme kültürü, yönetim felsefesi vb. kapsamaktadır (Aslanoğlu ve Zor, 2006). Fikri sermaye kriterleri Tablo 1’de yer almaktadır.
- Bu ögenin yeni bilgi yaratma konusunda işletmenin başarı anahtarı olduğu savunulmaktadır. Bu bağlamda, insan sermayesi bir işletmedeki çalışanların yetkinlikleri içinde bulunan maddi olmayan değerleri ifade etmektedir (Rumman, 2021). İnsan sermayesi kriterleri Tablo 2’de gösterilmiştir.
- Doğal Sermaye; İşletmelerin ekonomik üretimleri için, geçmişte ya da bugün kullandığı aynı zamanda gelecekte değer yaratma maksadıyla kullanabileceği bütün yenilenebilir veya yenilenemez doğal kaynak girdilerini içeren bir süreçtir (Kevser, 2020).
- Doğal sermaye Dünya’nın mevcut su, hava, mineral, fosil yakıtlar ve eko-sistem gibi çevresel kaynaklarını içermektedir. İşletmelerin entegre raporunda bu kaynaklara ne kadar bağımlı olduğunu ve faaliyetleri sonucunda bu ögeleri nasıl değiştirip dönüştürdüğünü ayrıca varsa olumsuz etkilerini en aza indirmek için aldığı önlemleri açıklaması beklenmektedir (Güldoğan, 2021). Bu nedenle sürdürülebilir kaynakları daha verimli kullanarak, doğru kararlar almaya yönelik bir doğal sermaye yaklaşımı üzerine odaklanmak gerekmektedir.
- Temelde insan merkezli olan doğal sermaye kavramı belirli işlev ve biçimlerde insan refahını desteklemektedir. Teknoloji her ne kadar doğal kaynakların faydalarını ve kullanım imkanlarını artırsa da bu kaynaklar sınırsız değildir. Bu nedenle bu sermaye ögesi esas olarak sürdürülebilir kalkınma için endişe duyulması anlayışına dayanmaktadır (Bateman ve Mace, 2020). Doğal sermaye kriterleri Tablo 3’te açıklanmaktadır.
- değerlendirilmektedir (Küçükgergerli, 2016).
- Paylaşılan normlar, ortak değerler, davranışlar, başlıca paydaşlarla olan ilişkiler ve bir işletme tarafından geliştirilen ve işletmenin dış paydaşları ile birlikte korumak için çalıştığı karşılıklı güven ve etkileşime girme isteği, bir kuruluşun geliştirdiği marka ve itibar ile ilgili maddi olmayan varlıklar ile bir işletmenin faaliyet gösterme ehliyeti, sosyal ve ilişkisel sermaye ögesi kapsamında değerlendirilmektedir (UERÇ, 2021). Sosyal ve ilişkisel sermaye ögesi müşteri sağlığı, güvenliği ve gizliliği, ayrımcılığa uğramama, insan hakları, iş birliği özgürlüğü gibi konuları içermektedir (Sevim ve Bayhan, 2018).
- 2021 YILI KURUMSAL YÖNETİM
- Adams, S. ve Simnett, R. (2011). Integrated reporting: An opportunity for Australia's not-for-
- profit sector. Australian Accounting Review, 21(3), 292-301. Aras, G. ve Mutlu Yıldırım, F. (2019) Entegre raporlamada çoklu sermaye ögelerini temsil eden
- Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 408-422. Aras, G. ve Sarıoğlu, G. U. (2015). Kurumsal raporlamada yeni dönem: Entegre raporlama.
- Türk Sanayicileri ve İş Adamları Derneği, İstanbul. Aslanoğlu, S. ve Zor, İ. (2006). Bilgi varlıklarının değerlemesi: Entelektüel sermaye ölçüm ve
- 152-165. Bateman, I. J. ve Mace, M. G. (2020). The natural capital framework for sustainably efficient
- and equitable decision making. Nature Sustainability, (3), 776-783. Battal, Ü. (2018). Sürdürülebilirlik raporlaması ve entegre raporlama: Türk Hava Yolları ve
- Berberoğlu, V. (2019). Entegre raporlama uygulamalarının çoklu sermaye ögeleri ve kılavuz
- Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Dar, A. ve Mishra, M. (2021). Human capital and SMEs internationalization: Development and
- validation of a measurement scale. Global Business Review, 22(3), 718-734. Dereköy, F. (2018). Entegre raporlama uygulamalarının Uluslararası Entegre Raporlama
- Çerçevesi bağlamında değerlendirilmesi. Yönetim Bilimleri Dergisi, 16(32), 589-608. Eskin, İ. (2019). Entegre raporlama ve entegre raporlama bileşenlerinin Borsa İstanbul ulaşım
- içinde (69-81. ss.). Yıldız Teknik Üniversitesi Matbaası. Gökoğlu, H. H. ve Tutkavul, K. (2022). Özel ve kamu sermayeli bankaların yayımladıkları
- Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 24 (1), 199-233. doi: 10.31460/mbdd.908407 Güldoğan, Ö. (2021). Entegre raporlama ve AHP yöntemiyle entegre raporlama endeksinin
- Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. İşgüden Kılıç, B. (2018). Entegre raporlama ve Türkiye’deki gelişmeler: Entegre rapor
- açısından bir inceleme. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20(1), 28-64. Kaya, U. ve Atasel, O.Y. (2022). Entegre raporlama çerçevesinde tanımlanan sermaye
- araştırma. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 8(2), 249-276. Kevser, M. (2020). Entegre raporlama ve kamu bankalarında uygulanabilirliği üzerine
- karşılaştırmalı bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 12(4), 4231-4251. Küçükgergerli, N. (2016). Entegre raporlama endeksi: Bir model önerisi (Doktora Tezi).
- Lipunga, A. M. (2015). Integrated reporting in developing countries: Evidence from Malawi.
- Journal of Management Research, 7(3), 130–156. Özbay, D. (2013). Kurumsal sosyal sorumluluk endeksi: Bir model önerisi (Doktora Tezi). Öztürk, S. (2019). Geleceğin kurumsal raporlama yaklaşımı olarak entegre raporlama: Garanti
- Bankası örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (81), 1-20. Rumman, A. A. (2021). Transformational leadership and human capital within the disruptive
- 178-187. Saban, M., Vargün, H. ve Gürkan, S. (2017). Yatırımcılara bilgi sağlama aracı olarak entegre
- raporlama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(4), 915-936. Sevim, Ş. ve Bayhan, B. (2018). Kamu sektöründe entegre raporlama: Üniversitelerde entegre
- raporlama mimarisi. Ankara: Gazi Kitabevi. Sevim, Ş., Kestane, A. ve Yılmaz, N. D. (2017). Entegre raporlamanın yatırımcılar açısından
- Studies, 3(14), 154–170. Tuğay, O. ve Temel, F. (2022) Türkiye’de çimento sektöründeki şirketlerin uluslararası entegre
- 57. Uluslararası Entegre Raporlama Çerçevesi. Erişim Tarihi: 09.07.2022,
- http://www.entegreraporlamatr.org/tr/images/pdf/IIRC-TR.pdf. Vargün, H., Kılınçaslan, S. ve Akbulut, H. (2021). Türkiye’de entegre raporlama düzeyinin
- Economıcs and Bankıng Practıces, 2(1), 18-37. Yılmaz, B., Atik, M. ve Okyay, A. (2017). Geleceğin raporlama sistemi: entegre raporlama.
- Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, (52), 95-108. Yüksel, F. (2017). Entegre Raporlama, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım. Yüksel, F. ve Aracı, H. (2017). Entegre raporlama, Türk işletmelerinin entegre raporlamaya
