COPRAS YÖNTEMİ İLE G-20 ÜLKELERİNİN KÜRESEL SAĞLIK GÖSTERGELERİNE GÖRE PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ
Author :
DOI : 10.29228/ijbemp.65797
Year-Number: 2022-2
Yayımlanma Tarihi: 2022-12-26 15:15:17.0
Language : Türkçe
Konu : Yönetim ve Strateji
Abstract
Bu araştırmanın amacı küresel sağlık göstergelerine göre G-20 ülkelerinin performansını değerlendirmektir. Bu araştırmanın evrenini, G-20 ülkeleri oluşturmaktadır. G-20 ülkeleri dünyanın en büyük ekonomileri arasında yer alan 19 ülkeden ve Avrupa Birliği Komisyonu'ndan meydana gelmektedir. Ancak G-20 ülkelerinden birinin Avrupa Birliği Komisyonu olması ve diğer ülkelerden bazılarının bu birliğe üye olması nedeniyle Avrupa Birliği Komisyonu analiz kapsamından çıkarılmış ve analizler 19 ülke üzerinden gerçekleşmiştir. Araştırmada COPRAS yöntemi uygulanmıştır. Bu araştırmada engellige ayarlanmış yaşam yılları, insani gelişmişlik indeksi, sosyo demografik indeks, sağlık hizmeti erişimi ve kalite indeksi olarak 4 adet kriter belirlenmiştir. COPRAS yönteminden elde edilen sonuçlara göre Japonya, Güney Kore, Kanada, Almanya, Avustralya ilk beş sırada yer alıp en iyi performans gösteren ülkelerdir. Hindistan, Güney Afrika, Endonezya, Brezilya, Meksika ise en düşük performans gösteren ülkeler arasında yer almaktadır. Türkiye ise G-20 ülkeleri arasında onuncu sırada yer almaktadır.
Keywords
Abstract
The purpose of this research is to evaluate the performance of G-20 countries according to global health indicators. The universe of this research is the G-20 countries. The G-20 countries consist of 19 countries, which are among the largest economies in the world, and the European Union Commission. However, since one of the G-20 countries is the European Union Commission and some of the other countries are members of this union, the European Union Commission was excluded from the analysis and the analyzes were carried out on 19 countries. The COPRAS method was used in the study. In this study, 4 criteria were determined as disability adjusted life years, human development index, socio-demographic index, health service access and quality index. According to the results obtained from the COPRAS method, Japan, South Korea, Canada, Germany, Australia are the top five countries with the best performance. India, South Africa, Indonesia, Brazil and Mexico are among the lowest performing countries. Turkey, on the other hand, ranks tenth among the G-20 countries.
Keywords
- Healthy individuals make up a healthy society. Countries are developing systems that provide quality and effective health services in order to have a healthy society (Kočišová and Sopko, 2020: 383). In this context, health system performance can be defined as the degree to which the health system can achieve its goals. However, since health systems are extremely complex, performance measurement is also very difficult (Yıldırım & Yıldırım, 2011). Health system performance appraisal aims to monitor, evaluate and communicate the extent to which the health system has achieved its core goals (Smith et al., 2009). Health policy making and reform requires, above all, a solid understanding of how a health system is performing. Health system performance needs to be evaluated in order to identify each of the health system functions (i.e., health system governance, financing, resource generation, and service delivery), their objectives, the sub-functions required to fulfill that purpose, and how far a function has achieved its goals and objectives (Papanicolas). et al., 2022). Among the global health indicators; There are many indicators such as disability-adjusted life years, life expectancy at birth, health care coverage, health expenditures, income, education and socioeconomic, cultural and environmental indicators.
- The universe of this research is the G-20 countries. The G-20 is a multilateral strategic platform that connects the world's leading developed and emerging economies (G20, 2022). The G-20 countries consist of 19 countries, which are among the largest economies in the world, and the European Union Commission. The sample was not selected in the study, and the entire universe was reached. Argentina, Australia, Brazil, Canada, China, France, Germany, India, Indonesia, Italy, Japan, Mexico, Republic of South Korea, Russia, Saudi Arabia, South Africa, Turkey, England and the United States are the 19 countries included in the study. Since one of the G-20 countries is the European Union Commission and some of the other countries are members of this union, the European Union Commission was excluded from the analysis and the analyzes were carried out on 19 countries. The COPRAS method was used in the study. In this study, 4 criteria were determined as disability adjusted life years, human development index, socio-demographic index, health service access and quality index. The data used in the research are secondary data and do not have any negative effects on humans or animals, since they are publicly available. For this reason, ethics committee approval is not required.
- Combining a single measure of mortality (YLL) and morbidity (YLL) to estimate the global burden of disease, disability-adjusted life years (DALY) were found to be lowest in Japan and highest in South Africa. The human development index, which is a summary measure of average achievement in the dimensions of health, education and living standards, was found to be highest in Germany, while India was the lowest. The SDI, a composite mean of rankings for per capita income, average educational attainment, and fertility rates, was found to be highest in Germany and lowest in India. While Canada has the highest health care access and quality index, it has been determined that the lowest country is India. According to the results obtained from the COPRAS method, Japan, South Korea, Canada, Germany and Australia are the top five countries with the best performance. India, South Africa, Indonesia, Brazil and Mexico are among the lowest performing countries. According to the COPRAS method, Turkey ranks tenth among the G-20 countries. It is essential to measure socioeconomic factors, identify priorities and treatment modalities, and allocate resources effectively to minimize the burden of disease (Rehman, Rehman, Hussain, & Jianglin, 2021). Multi-criteria decision-making methods such as COPAS can be used to allocate resources effectively.
- Performans, kökeni itibariyle “başarım” olarak ifade edilen bir kavramdır (TDK, 2020). Sağlık hizmetlerinde performans, etkinlik (efficiency) ve etkililik (effectiveness) kavramının uygun bir bileşimi olarak tanımlanmaktadır (Ozcan, 2014). Performans düzeyi yüksek bir sağlık sisteminin temel amacı; toplumun sağlık statüsünü yükseltmek, toplumun beklentilerine yanıt verebilmek ve toplumu finansal risklere karşı korumaktır (Murray and Frenk, 2000). Sağlıklı bireyler sağlıklı toplumu oluşturur. Ülkeler ise sağlıklı bir topluma sahip olmak için kaliteli ve etkili sağlık hizmeti sunan sistemler geliştirmek için çaba sarfetmektedir (Kočišová ve Sopko, 2020: 383). Bu kapsamda sağlık sistem performansı sağlık sisteminin amaçlarını başarabilme derecesi olarak tanımlanabilir. Ancak sağlık sistemleri son derece karmaşık sistemler olmasından dolayı performansı ölçmek de oldukça zordur (Yıldırım ve Yıldırım, 2011). Sağlık sistemi performans değerlendirmesi, sağlık sisteminin temel hedeflerine ne ölçüde ulaştığını izlemeyi, değerlendirmeyi ve iletmeyi amaçlar (Smith et al., 2009). Sağlık politikası ve reform oluşturma, her şeyden önce, bir sağlık sisteminin nasıl performans gösterdiğine dair sağlam bir anlayış gerektirir. Sağlık sistemi işlevlerinin her birini (yani, sağlık sistemi yönetişimi, finansman, kaynak üretimi ve hizmet sunumu), amaçlarını, bu amacı yerine getirmek için gereken alt işlevleri ve bir işlevin amaç ve hedeflere ne kadar ulaştığını tespit etmek için sağlık sistemi performansının değerlendirilmesi gerekmektedir (Papanicolas et al., 2022). Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü, ülkelerin sağlık sistemi performansını değerlendirmeye ve sıralamaya çalışmaktadır. Bu sıralama sistemi, üyeleri kendi performanslarını incelemeye ve sağlık sistemlerini buna göre geliştirmeye teşvik etmektedir (Tangcharoensathien & Lertiendumrong, 2000).
- Dünyanın toplam nüfusu yaklaşık 7,7 milyar olup her yıl yaklaşık 50-60 milyon insan ölmektedir (WHO, 2019:ix). Doğumda beklenen yaşam süresi açısından nüfus sağlığı ve ekonomik refah (kişi başına gayri safi milli hâsıla) güçlü bir pozitif korelasyona sahiptir. Yaşam beklentisini etkileyen diğer bir faktör ise gelirdir (Tangcharoensathien & Lertiendumrong, 2000). Küresel sağlık harcamaları 2019' da 8,8 trilyon dolara ulaşmış ve kişi başına ortalama 1.132 dolar harcama yapılmıştır. Yüksek gelir grubunda yer alan ülkeler içinde en yüksek kişi başı sağlık harcamasını 11.345$ ile Amerika Birleşik Devletleri yapar iken düşük gelir grubunda yer alan ülkeler arasında yer alan Somali'de ise 7$ kişi başı sağlık harcaması yapılmaktadır (Micah et al., 2021). Doğumda beklenen yaşam süresi küresel olarak ülkeler arasında yaklaşık 30 yıl fark vardır. Örneğin Somali’de ortalama yaşam süresi 50 yıl iken Japonya’da bu rakam 85 yıla kadar çıkabilmektedir. Küresel düzeyde sağlık, ekonomik ve sosyal göstergeleri içeren pek çok gösterge ve endeks kullanılmaktadır Küresel sağlık gösterileri arasında; engelliliğe ayarlanmış yaşam yılları, doğumdan beklenen yaşam süresi, sağlık hizmeti kapsamı, sağlık harcamaları, gelir, eğitim ve sosyoekonomik düzey, kültürel ve çevresel göstergeler bulunmaktadır. Bu araştırmanın amacı engelliğe ayarlanmış yaşam yılı, insani gelişmişlik indeksi, sosyo demografik indeks, sağlık hizmeti erişimi ve kalite indeksine göre G-20 ülkelerinin performansını değerlendirmektir.
- al., 2012). DALY, sağlık sistemlerine, yatırımlara ve
- Min (IHME, 2022) 2 HDI
- (UNDP, 2022).
- Max (UNDP, 2022) 3 SDI
- (IHME, 2022).
- 2020) 4 HAQI
- oranlarına dayanmaktadır (IHME, 2022).
- 2.3. Araştırma Yöntemi Başarılı kararlar bilimsel yöntemlerden biri olan çok kriterli karar verme yöntemleri (ÇKKV) ile verilebilmektedir (Ömürbek & Balcı, 2017). Çok kriterli karar verme yöntemleri sağlık sektöründe karar verme sürecini destekleyici bir araçtır (Rehman et al., 2021). Araştırmada karar alternatifleri içerisinden önem ve fayda derecelerine göre en iyi ülkenin yüzde olarak sıralanması için COPRAS (Complex Proportional Assessment) yöntemi uygulanmıştır. COPRAS yöntemi, Zavadskas ve arkadaşları (1994) tarafından 1994 yılında geliştirilmiş ÇKKV yöntemlerinden biridir. Nitel ve nicel kriterlerin birlikte değerlendirilmesine imkân sağlayan yöntemde, kriterlerin maksimum ve minimum yönlerine göre değerlendirme yapılarak alternatifleri önem ve fayda açısından sıralanmaktadır. Alternatiflerin birbiriyle karşılaştırılması ve bir alternatifin diğer alternatife göre ne kadar iyi ya da kötü olduğunu yüzde olarak göstermesi COPRAS yöntemini diğer ÇKKV yöntemlerinden ayıran en önemli özelliktir. COPRAS yönteminin uygulama adımları aşağıdaki sırayla gerçekleştirilmektedir (Zavadskas et al., 1994; Zavadskas et al., 2008).
- G20, gelecekteki küresel ekonomik büyümeyi ve refahı sağlamada stratejik bir role sahiptir. G20 ülkeleri birlikte dünya GSYİH'sının yüzde 80'inden fazlasını, uluslararası ticaretin yüzde 75'ini ve dünya nüfusunun yüzde 60'ını temsil etmektedir (G20, 2022). Günümüzün en acil sorunlarına çözüm bulmak için küresel politikalar geliştirmeye çalışan dünyanın önde gelen ekonomilerinin önde gelen bir forumu” olarak ilan edilen G20 toplantıları, küresel olarak sosyo ekonomik kalkınma politikasının yönü için önemli sonuçlar taşımaktadır (McBride, Hawkes, & Buse, 2019). G20, küresel sağlık politika belirlemede yalnız değildir. G20 üyeleri ayrıca G7 (Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri) ve BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) üyesidir (Kickbusch, 2014; McBride et al., 2019). Sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin kabul edilmesinden bu yana, G-20 ülkeleri küresel sağlık taahhütlerinde bulunmuşlardır. Bu nedenle bu araştırma sonuçları özellikle dünya nüfusunun yüzde 60'ını temsil eden ülkelerin küresel sağlık göstergelerini değerlendirmek açısından önem taşımaktadır. Sosyoekonomik faktörlerini ölçmek, öncelikleri ve tedavi yöntemlerini belirlemek ve hastalık yükünü en aza indirmek için kaynakları etkin bir şekilde tahsis etmek esastır (Rehman et al.,, 2021). Toplumlar geliştikçe hastalık türleri de değişmekte ve gelişmektedir. Mortalite ve morbidite hem küresel bir halk sağlığı sorunu hem de sosyal ve ekonomik bir sorun hâline gelmektedir (Yiğit, 2019).Politika yapıcılar kaynakları etkin bir şekilde tahsis etmede COPRAS gibi çok kriterli karar verme yöntemlerinden yararlanılabilirler.
- KAYNAKÇA Global Burden of Disease Collaborative Network. (2020). Global burden of disease study 2019 (gbd
- 2019) Socio-demographic ındex (SDI) 1950–2019. Seattle, United States of America: Institute
- for Health Metrics and Evaluation (IHME). G20. (2022). About The G20. Retrieved from https://www.g20.org/about-the-g20/, erişim tarihi:
- 18.09.2022. Haakenstad, A., Yearwood, J. A., Fullman, N., Bintz, C., Bienhoff, K., Weaver, M. R., … Lozano, R.
- (2022). Assessing performance of the healthcare access and quality ındex, overall and by select
- burden of disease study 2019. The Lancet Global Health, (22), 1–29.
- https://doi.org/10.1016/S2214-109X(22)00429-6 IHME. (2022). GBD Compare. Retrieved from https://vizhub.healthdata.org/gbd-compare/ Kickbusch, I. (2014). BRICS? contributions to the global health agenda. Bulletin of the World Health
- Organization, 92(6), 463–464. https://doi.org/10.2471/BLT.13.127944 Kirton, J., Kulik, J., & Bracht, C. (2014). Generating global health governance through BRICS
- https://doi.org/10.1080/13569775.2014.907990 Kočišová, K., & Sopko, J. (2020), The efficiency of public health and medical care systems in eu
- Silviculturae Mendelianae Brunensis, 68(2), 383-394. McBride, B., Hawkes, S., & Buse, K. (2019). Soft power and global health: The sustainable development
- J. L. (2021). Tracking development assistance for health and for COVID-19: a review of
- 204 countries and territories, 1990–2050. The Lancet, 398(10308), 1317–1343.
- https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)01258-7 Ozcan, Y. A. (2014), Health care benchmarking and performance evaluation: An assessment using data
- Science. 2.ed. San Francisco: Springer. New York. Ömürbek, N., & Balcı, H. F. (2017). Entropi temelli copras yöntemi ile avrupa birliği ülkeleri ve
- Vizyoner Dergisi, 8(18), 13–25. Murray, C. J. L., Frenk, J. (2000), A framework for assessing the performance of health system, Bulletin
- (2012). Disability-adjusted life years (DALYs) for 291 diseases and injuries in 21 regions, 1990-
- 2010: A systematic analysis for the global burden of disease study 2010. The Lancet, 380(9859),
- 2197–2223. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(12)61689-4 Papanicolas I, Rajan D, Karanikolos M, Soucat A, Figueras J, editors. (2022). Health system
- Systems and Policies, Ed.). WHO Press. Rehman, S., Rehman, E., Hussain, I., & Jianglin, Z. (2021). Socioeconomic ınfluence on cardiac
- Journal of Healthcare Engineering, 2021. https://doi.org/10.1155/2021/6866246 Rehman, S., Rehman, N., Naz, M., Mumtaz, A., & Jianglin, Z. (2021). Application of Grey-Based
- Engineering, 2021, 1–9. https://doi.org/10.1155/2021/7302157 TDK (2020), Türk Dil Kurumu, (http://www.tdk.gov.tr/)- Erişim Tarihi: 15.06.2022. Tangcharoensathien, V., & Lertiendumrong, J. (2000). Health-system performance. The Lancet,
- 356(December), 31. Smith P.C. (2009), Performance measurement for health system improvement: Experiences, challenges
- WHO (2019). Global spending on health: a world in transition. Geneva: World Health Organization;
- (WHO/HIS/HGF/HFWorkingPaper/19.4). Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO, Switzerland. Yıldırım, H. H. ve Yıldırım, T. (2011), Avrupa Birliğine Üyelik Sürecinde Türkiye Sağlık Sektörü, İmaj
- Yayınevi, 2. Baskı, Ankara. Yiğit A (2020). Hastalık yükü: Kavramsal bir çerçeve. Sağlık yönetiminde güncel tartışmalar, Eke E.
- Editör, Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti, Ankara, 87-227. Zavadskas, E. K., Kaklauskas, A., Peldschus, F., & Turskis, Z. (2007). Multi-attribute assessment of
- Engineering, 2(4), 195–203. Zavadskas, E. K., Kaklauskas, A. ve Sarka, V. (1994). The new method of multicriteria complex
- 1(3), 131–139. Zavadskas, E.K., Kaklauskas, A., Turskıs, Z. and Tamosaıtıene, J. (2008). “Contractor selection multı
- 20th EURO Mini Conference, 20-23 May 2008, Neringa-Lithuania, 241-247.
